Năm 1997, Warren Buffett, nhà đầu tư nổi tiếng và tỷ phú đa ngành, đã đề xuất một thử nghiệm tư duy.
"Hãy tưởng tượng rằng nó là 24 giờ trước khi bạn sẽ được sinh ra," ông nói,
"và một thần đèn đến với bạn."
“Thần đèn nói rằng bạn có thể xác định các quy tắc của xã hội bạn gia nhập vào và bạn có thể thiết kế bất cứ thứ gì bạn muốn. Bạn có thể thiết kế các quy tắc xã hội, các quy tắc kinh tế, các quy tắc của chính phủ. Và những quy tắc đó sẽ chiếm ưu thế trong cuộc đời bạn và cuộc đời của con bạn và cuộc đời của những đứa cháu của bạn. ”
"Nhưng có một sự đánh đổi ở đây," ông nói.
“Bạn không biết liệu bạn sẽ được sinh ra giàu hay nghèo, nam hay nữ, ốm yếu hay khoẻ mạnh, ở Hoa Kỳ hay Afghanistan. Tất cả những gì bạn biết là bạn có thể lấy một quả bóng ra khỏi thùng có đến tận 5,8 tỷ quả bóng trong đó. Và đó là bạn. ”
"Nói cách khác," Buffett tiếp tục, "bạn sẽ tham gia vào những gì tôi gọi ở đây chính là Ovarian Lottery - Xổ số buồng trứng. Và đó là điều quan trọng nhất sẽ xảy ra với bạn trong cuộc sống của chính bạn. Nó sẽ xác định cách nào hơn trường nào bạn đến, bạn làm việc chăm chỉ thế nào, hơn hẳn mọi thứ khác. ”
Buffett từ lâu đã là một người ủng hộ cho vai trò của may mắn trong sự thành công. Trong thư thường niên năm 2014, ông viết: “Qua may mắn, [đối tác kinh doanh của tôi] Charlie và tôi được sinh ra ở Hoa Kỳ, và chúng tôi mãi mãi biết ơn vì những lợi thế đáng kinh ngạc mà sự ngẫu nhiên về nơi sinh ra đã ban cho chúng tôi”.
Khi được giải thích theo cách này, có vẻ khó để phủ nhận tầm quan trọng của may mắn, ngẫu nhiên và may mắn trong cuộc sống. Và quả thực, những yếu tố này đóng một vai trò quan trọng. Nhưng hãy xem xét một câu chuyện thứ hai.
CÂU CHUYỆN CỦA DỰ ÁN 523
Năm 1969, trong năm thứ mười bốn của Chiến tranh Việt Nam, một nhà khoa học Trung Quốc tên Tu Youyou được bổ nhiệm làm người đứng đầu một nhóm nghiên cứu bí mật ở Bắc Kinh. Đơn vị này chỉ được biết đến với mật mã: Dự án 523.
Lúc này, Trung Quốc là một đồng minh với Việt Nam, và Dự án 523 đã được tạo ra để phát triển các loại thuốc chống sốt rét có thể dùng cho binh lính. Bệnh dịch đã trở thành một vấn đề nan giải. Cũng như nhiều người lính Việt Nam đang chết vì bệnh sốt rét trong rừng rậm thì cũng như đang chết trong trận chiến.
Tu bắt đầu công việc của mình bằng cách tìm kiếm manh mối ở bất cứ nơi nào cô có thể tìm thấy chúng. Cô đọc hướng dẫn về các phương pháp dân gian cũ. Cô tìm kiếm qua các văn bản cổ xưa đã được hàng trăm hoặc hàng ngàn năm tuổi. Cô đã đi đến những vùng sâu vùng xa để tìm kiếm những cây có thể chứa thuốc chữa bệnh.
Sau nhiều tháng làm việc, nhóm của cô đã thu thập được hơn 600 cây thực vật và tạo ra một danh mục gồm gần 2.000 loại thuốc có thể điều trị bệnh dịch hung hãng này. Từ từ và theo một cách có phương pháp, Tu thu hẹp danh sách các loại thuốc tiềm năng xuống còn 380 và thử nghiệm từng loại một trên chuột bạch thí nghiệm.
“Đây là giai đoạn khó khăn nhất của dự án,” cô nói. "Đó là một công việc rất mất thời gian và tẻ nhạt, đặc biệt khi bạn đối mặt với hết thất bại này đến thất bại khác."
Hàng trăm thử nghiệm đã được thực hiện nhưng. hầu hết trong số những thí nghiệm đó đều không mang lại kết quả gì. Nhưng có một thí nghiệm - một chiết xuất từ cây ngải ngọt được gọi là qinghao - có vẻ mang đầy triển vọng và hứa hẹn. Tu rất thích thú với điều này, nhưng bất chấp mọi nỗ lực của cô, cây thực vật này thỉnh thoảng sẽ tạo ra một loại thuốc chống sốt rét mạnh mẽ và không phải lúc nào cũng hiệu quả.
Nhóm của cô đã làm việc được hai năm, nhưng cô quyết định họ cần bắt đầu lại từ đầu. Tu đã xem xét mọi thí nghiệm và đọc lại từng cuốn sách, tìm kiếm manh mối về điều mà cô ấy đã bỏ lỡ. Sau đó, một cách kỳ diệu, cô tình cờ tìm thấy một câu trong cuốn Sổ tay quy định về trường hợp khẩn cấp, một văn bản Trung Quốc cổ đại được viết cách đây hơn 1.500 năm.
Vấn đề là ở nhiệt độ. Nếu nhiệt độ quá cao trong quá trình thử nghiệm, thành phần hoạt tính trong cây ngải ngọt sẽ bị phá hủy. Tu đã tiến hành thiết kế lại thí nghiệm bằng dung môi có nhiệt độ sôi thấp hơn và cuối cùng, cô đã có một loại thuốc chống sốt rét hoạt động hiệu quả 100% thời gian.
Đó là một bước đột phá lớn, nhưng công việc thực sự chỉ mới bắt đầu.
SỨC MẠNH CỦA VIỆC NỖ LỰC LÀM VIỆC CHĂM CHỈ
Với một loại thuốc đã được chứng minh trong tay, giờ đã đến lúc thử nghiệm ở người. Thật không may, không có trung tâm nào ở Trung Quốc thực hiện các thử nghiệm cho các loại thuốc mới vào thời điểm đó. Và do tính bí mật của dự án, việc đi đến một cơ sở bên ngoài đất nước đã không được chấp thuận.
Một lần nữa họ lại rơi vào ngõ cụt.
Đó là khi Tu tình nguyện trở thành người đầu tiên thử thuốc.
Trong một trong những động thái táo bạo nhất trong lịch sử khoa học y tế, cô và hai thành viên khác của Dự án 523 đã tự nhiễm bệnh sốt rét và nhận liều thuốc mới đầu tiên.
Vâng, nó đã hoạt động thật sự.
Tuy nhiên, mặc dù cô đã phát hiện ra một loại thuốc mang tính đột phá và sự sẵn lòng của cô để đặt cuộc sống của chính mình lên chính đó, Tu đã bị ngăn không cho chia sẻ những phát hiện của cô với thế giới bên ngoài. Chính phủ Trung Quốc đã có những quy định nghiêm ngặt ngăn chặn việc xuất bản bất kỳ thông tin khoa học nào.
Cô không hề nao núng. Tu tiếp tục nghiên cứu của mình, cuối cùng cô tìm hiểu cấu trúc hóa học của thuốc - một hợp chất chính thức được gọi là artemisinin - và tiếp tục phát triển một loại thuốc chống sốt rét thứ hai nữa.
Mãi cho đến năm 1978, gần một thập kỷ sau khi cô bắt đầu và ba năm sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, công trình của Tu cuối cùng đã được đưa ra thế giới bên ngoài. Cô sẽ phải đợi đến năm 2000 trước khi Tổ chức Y tế Thế giới đề nghị xem liệu pháp điều trị này như một biện pháp phòng chống sốt rét.
Ngày nay, việc điều trị bằng artemisinin đã được dùng cho hơn 1 tỷ lần cho các bệnh nhân sốt rét. Đã có hơn hàng triệu mạng sống được cứu. Tu Youyou là nữ công dân Trung Quốc đầu tiên nhận giải Nobel, và là người Trung Quốc đầu tiên nhận giải Lasker vì những đóng góp lớn cho khoa học y tế.
VẬY THÀNH CÔNG THỰC CHẤT DO MAY RỦI HAY LÀM VIỆC CHĂM CHỈ?
Tu Youyou không may mắn lắm. Thực tế cho thấy rằng cô ấy không hề có bằng đại học, không hề có kinh nghiệm nghiên cứu ở nước ngoài, và không là thành viên trong bất kỳ học viện quốc gia Trung Quốc nào - một kỳ tích đã mang lại cho cô biệt hiệu “Giáo sư của Ba Không”.
Nhưng hơn hết, cô ấy là một người làm việc chăm chỉ, kiên trì, siêng năng, nỗ lực. Trong nhiều thập kỷ, cô đã không bỏ cuộc và cô đã giúp cứu hàng triệu mạng sống. Câu chuyện của cô là một minh chứng tuyệt vời về tầm quan trọng sự chăm chỉ trong việc đạt được thành công.
Chỉ một phút trước, có vẻ hợp lý rằng khi Ovarian Lottery xác định hầu hết thành công của bạn trong cuộc sống, nhưng cũng có ý tưởng rằng việc làm việc chăm chỉ thật sự là hợp lý. Khi bạn làm việc chăm chỉ, bạn thường nhận được kết quả tốt hơn bạn sẽ ít nỗ lực hơn. Trong khi chúng ta không thể phủ nhận tầm quan trọng của may mắn, mọi người dường như có cảm giác rằng làm việc chăm chỉ thực sự tạo nên sự khác biệt.
Vậy điều đó là gì? Điều gì quyết định thành công? Làm việc chăm chỉ hay may mắn? Nỗ lực hay đơn thuần là ngẫu nhiên? Tôi nghĩ tất cả chúng ta hiểu cả hai yếu tố đều đóng một vai trò, nhưng tôi muốn cung cấp cho bạn một câu trả lời tốt hơn là "Nó phụ thuộc."
Dưới đây là hai cách tôi xem xét vấn đề.
THÀNH CÔNG TUYỆT ĐỐI SO VỚI THÀNH CÔNG TƯƠNG ĐỐI
Một cách để trả lời câu hỏi này là để nói: May mắn quan trọng hơn trong một ý nghĩa tuyệt đối và chăm chỉ quan trọng hơn trong một ý nghĩa tương đối.
Quan điểm tuyệt đối xem xét mức độ thành công của bạn so với mọi người khác. Điều gì làm cho ai đó trở thành người giỏi nhất trên thế giới trong một lĩnh vực cụ thể? Khi được xem ở cấp độ này, thành công gần như luôn luôn là do may mắn. Ngay cả khi bạn thực hiện một lựa chọn ban đầu tốt - như Bill Gates chọn để bắt đầu một công ty máy tính - bạn không thể hiểu được tất cả các yếu tố tạo ra kết quả đẳng cấp thế giới.
Như một quy luật chung, sự thành công càng trở nên hoang dại hơn, các trường hợp cực đoan và khó xảy ra hơn. Nó thường là sự kết hợp giữa các gen phù hợp, các kết nối phù hợp, đúng thời điểm và hàng nghìn ảnh hưởng khác mà không ai đủ khôn ngoan để dự đoán.
Như một quy luật chung, càng điên rồ càng thành công, hoàn cảnh càng khó khăn và khắc nghiệt thì việc đấy càng xảy ra.
Sau đó, quan điểm tương đối lại xem xét mức độ thành công của bạn so với những trường hợp tương đồng với bạn. Có hàng triệu người đã nhận được mức độ giáo dục tương tự, lớn lên trong các khu vực tương tự, hoặc được sinh ra với mức độ tương tự về tài năng di truyền? Những người này không đạt được kết quả tương tự nhau. So sánh càng cục bộ, thành công càng được quyết định bởi sự chăm chỉ. Khi bạn so sánh bản thân với những người đã trải nghiệm mức độ may mắn tương tự, sự khác biệt là trong thói quen và lựa chọn của bạn.
Thành công tuyệt đối là may mắn. Thành công tương đối là sự lựa chọn và thói quen.
Có một ý nghĩa sâu sắc hơn ẩn chứa đằng sau định nghĩa này: Khi thành công dần trở nên tuyệt đối hơn, vai trò của may mắn tăng lên. Đó là, khi bạn trở nên thành công hơn theo nghĩa tuyệt đối, chúng ta có thể quy một tỷ lệ lớn hơn thành công của bạn là do may mắn.
Như Nassim Taleb đã viết trong Fooled by Randomness,
CẢ HAI CÂU CHUYỆN ĐỀU ĐÚNG
Đôi khi mọi người gặp khó khăn đồng thời trong việc nắm giữ cả hai góc nhìn sâu sắc này. Có một góc nhìn đang được trao đổi khác là dưới cảm quan toàn cầu hay cảm quan mang tính địa phương.
Quan điểm tuyệt đối mang tính toàn cầu hơn: Điều gì giải thích sự khác biệt giữa một người giàu có sinh ra ở Mỹ và một người nào đó sinh ra trong tình trạng nghèo cùng cực và sống với mức dưới 1 đô la mỗi ngày? Khi thảo luận về thành công từ góc độ này, mọi người nói những câu như, “Làm thế nào bạn không thể thấy đặc quyền của mình? Cậu không nhận ra số tiền đã được trao cho cậu sao? ”
Quan điểm tương đối mang tính cục bộ hơn: Điều gì giải thích sự khác biệt trong kết quả giữa bạn và tất cả những người đã đi đến cùng một trường hoặc lớn lên trong cùng một khu phố hoặc làm việc cho cùng một công ty? Khi xem xét thành công từ quan điểm cục bộ, mọi người nói những câu như, “Bạn đang đùa tôi à? Bạn có biết tôi đã làm việc chăm chỉ không? Bạn có hiểu những lựa chọn và hy sinh tôi đã làm cho những người khác không? Nếu thành công của tôi là do may mắn hay môi trường của tôi thì sao những người hàng xóm hoặc bạn cùng lớp hoặc đồng nghiệp của tôi không đạt được điều tương tự? ”
Cả hai câu chuyện đều đúng. Nó chỉ phụ thuộc vào những gì bạn đang xem qua lăng kính cuộc đời.
ĐỘ DỐC CỦA THÀNH CÔNG
Có một cách khác để kiểm tra sự cân bằng giữa may mắn và làm việc chăm chỉ, đó là để xem xét thành công bị ảnh hưởng theo thời gian.
Hãy tưởng tượng bạn có thể lập bản đồ thành công thành một biểu đồ. Thành công được đo trên trục Y. Thời gian được đo trên trục X. Và khi bạn được sinh ra, điểm mà bạn lấy ra khỏi Buffarian's Ovarian Lottery xác định điểm đánh chặn Y. Những người được sinh ra may mắn bắt đầu cao hơn trên đồ thị. Những người được sinh ra trong những hoàn cảnh khó khăn hơn bắt đầu thấp hơn.
Đây chính là điểm then chốt: Bạn chỉ có thể kiểm soát độ dốc của thành công của bạn, không phải vị trí ban đầu của bạn.
Trong quyển “thói quen nguyên tử”, tôi đã viết: “Dù bạn thành công hay không thành công đến mức nào thì cũng không thành vấn đề. Điều quan trọng là liệu thói quen của bạn có đang đặt bạn vào con đường hướng tới thành công hay không. Bạn nên quan tâm nhiều hơn đến quỹ đạo hiện tại của bạn hơn là với kết quả hiện tại của bạn. ”
Bạn chỉ có thể kiểm soát độ dốc của thành công, chứ không phải xuất phát điểm của bạn.
Với độ dốc dương và đủ thời gian và công sức, bạn thậm chí có thể lấy lại vị trí đã mất do may mắn. Tôi nghĩ rằng câu này tóm tắt khá tốt: “Trong cuộc đua, thời gian trôi qua càng nhanh thì những người có may mắn ngay từ khi cuộc đua bắt đầu sẽ ít gặp vấn đề hơn”
Điều này không phải lúc nào cũng đúng, tất nhiên. Một căn bệnh nghiêm trọng có thể quét sạch sức khỏe của bạn. Một quỹ hưu trí bị thu hẹp có thể làm hỏng tiền tiết kiệm hưu trí của bạn. Tương tự, đôi khi may mắn mang lại lợi thế bền vững (hoặc bất lợi). Trong thực tế, một nghiên cứu cho thấy rằng, nếu thành công được đo bằng sự giàu có, thì những người thành công nhất gần như chắc chắn là những người có tài năng trung bình và may mắn đáng kể.
Trong mọi trường hợp, không thể chia cách cả hai. Cả hai vấn đề và làm việc chăm chỉ thường đóng một vai trò quan trọng hơn khi thời gian trôi qua.
Điều này đúng không chỉ để khắc phục những điều tệ chẳng may xảy đến, mà còn để tận dụng may mắn. Bill Gates có thể đã vô cùng may mắn khi bắt đầu Microsoft vào đúng thời điểm trong lịch sử, nhưng không có nhiều thập kỷ làm việc vất vả, cơ hội sẽ bị lãng phí. Thời gian làm phai nhạt dần đi mọi lợi thế. Tại một số điểm, may mắn đòi hỏi cần phải làm việc chăm chỉ nếu muốn thành công được bền vững.
LÀM THẾ NÀO ĐỂ MAY MẮN VỀ PHÍA BẠN?
Theo định nghĩa, may mắn là ngoài tầm kiểm soát của bạn. Mặc dù vậy, nó rất hữu ích bởi vai trò của nó và cách thức nó hoạt động để bạn có thể chuẩn bị khi may mắn (hoặc bất hạnh) xảy đến theo cách của bạn.
Trong bài nói chuyện tuyệt vời của nhà toán học và kỹ sư máy tính Richard Hamming, You and Your Research, ông đã tóm tắt những gì cần thiết để làm công việc tuyệt vời bằng cách nói, “Thực sự có tồn tại yếu tố may mắn hay không. Bạn nên trong tâm thế dù sớm hay muộn cũng tìm thấy thứ gì đó quan trọng và thực hiện nó. Vì vậy, đó có thể là may mắn. Điều đặc biệt bạn làm là may mắn, nhưng bạn làm được điều gì đó thì không.”
Bạn có thể gia tăng diện tích che phủ của sự may mắn bằng cách hành động. Những người nông dân cắt cỏ cho gia súc mà mở rộng phạm vi khai phá đất đai có thể sẽ gặp rất nhiều loại địa hình vô dụng, nhưng họ có thể sẽ tìm thấy được nhiều trái ngọt. Tương tự như vậy, người làm việc chăm chỉ, theo đuổi cơ hội, và cố gắng nhiều thứ hơn có nhiều khả năng vấp ngã trong một khoảnh khắc may mắn hơn những người chỉ biết chờ đợi. Gary Player, tay golf nổi tiếng và là nhà vô địch của 9 giải Golf Major (Major là một hệ thống các giải đấu lớn nhất của môn Golf, không cần dịch ra sát nghĩa Tiếng Việt - tương tự như World Cup, Champions League ở bóng đá và Grand Slam của môn Quần Vợt) đã nói, "Tôi càng luyện tập, tôi càng may mắn hơn."
Cuối cùng, chúng tôi không thể kiểm soát vận may của mình — tốt hay xấu - nhưng chúng tôi có thể kiểm soát nỗ lực và sự chuẩn bị của bản thân. May mắn là thứ tài sản quý nhất này của bạn luôn mỉm cười với chúng tôi. Và khi đó, cách để tôn vinh thứ tài sản quý nhất này của bạn là làm việc chăm chỉ và tận dụng tối đa nó.
CHÚ THÍCH QUAN TRỌNG
1. Buffett đã kể câu chuyện này nhiều lần. Các trích dẫn trong phần này là sự kết hợp của các phiên bản của ông từ cuộc họp cổ đông thường niên năm 1997 của Berkshire Hathaway và một bài phát biểu ông đã trao cho sinh viên tại Đại học Florida vào năm 1998. Các trích dẫn đã được sửa lại theo hướng nhẹ nhàng hơn để có thể được hiểu rõ. Ngoài ra, tôi muốn cảm ơn J.D. Roth khi tôi đã phát hiện ra câu chuyện này thông qua trang web của mình, Get Rich Slowly.
2. 5,8 tỷ là số người trên thế giới vào năm 1997. Hôm nay, con số đó sẽ đã lên đến hơn 7,6 tỷ người.
3. Tôi tin rằng Buffett đang diễn giải một lý thuyết đạo đức được gọi là "Veil of Ignorance" và ban đầu được đề xuất bởi nhà triết học John Rawls. Buffett (và Rawls) sử dụng thử nghiệm tư duy này như một cách để thảo luận về các loại hệ thống xã hội chúng ta nên xây dựng trong xã hội. Buffett kết thúc bằng cách nói, "Bây giờ, bạn muốn thiết kế loại thế giới nào? Bạn sẽ muốn có một hệ thống không để lại người vô tình bị nhận nhầm quả bóng và không được kết nối tốt với hệ thống đặc biệt này. ”
4. Thư gửi cổ đông Berkshire năm 2014 của Warren Buffett.
5. “ Youyou Tu được trao giải Lasker ~ DeBakey Clinical Medical Research Award 2011 về việc tìm ra artemisinin như một phương pháp điều trị bệnh sốt rét” của Ushma S. Neill. Ngày 12 tháng 9 năm 2011.
6. “Nhà khoa học Trung Quốc đoạt giải Nobel về Y học; Trung Quốc Hails the Laureate with Reflection ”của Luxiao Zou. Ngày 6 tháng 10 năm 2015.
7. Tweet từ @ mmay3r. Ngày 26 tháng 5 năm 2017.
8. "Thành công và may mắn": vai trò của sự ngẫu nhiên trong thành công và thất bại" của Pluchino. A. E. Biondo, A. Rapisarda.
9. Đây là một bản chuyển thế từ một trích dẫn của Matt Ridley, “Một trong những đặc điểm kỳ lạ của lịch sử là thời gian luôn làm hao mòn đi các lợi thế.”
10. Cũng có thể nói một cách tương tự về những điều xui xẻo. Khó khăn đặc biệt mà bạn trải qua là may mắn và ngẫu nhiên, Nhưng một số khó khăn bạn gặp phải thì không. Cuộc sống bắt nguồn từ tất cả mọi người tại một số điểm. Đây là một trong những lý do tại sao điều quan trọng là phải thực hành đảo ngược và chuẩn bị cho khó khăn ngay cả khi bạn không biết nó sẽ diễn ra ở dạng nào
11. Tôi tin rằng ý tưởng “gia tăng diện tích che phủ của sự may mắn” ban đầu xuất phát từ The Startup of You của Ben Casnocha và Reid Hoffman, nhưng tôi đã nghe về nó thông qua Greg Nance.
Chương trình Lãnh đạo Khai phóng IPL khóa 5
Lê Nguyễn Trần Huỳnh
Nguyễn Hoàng Bảo Huy
Phạm Thị Quỳnh Mai
Huỳnh Diệp Mỹ Ngọc
Nguyễn Đình Quý
Trần Minh Dạ Thảo