Vào thế kỷ đầu tiên sau Công nguyên, Hoàng đế La Mã Nero đã tuyên bố: “Hãy để chúng tôi đánh thuế và đánh thuế lần nữa. Hãy để chúng tôi đánh thuế cho đến khi không ai sở hữu bất cứ thứ gì ”.

Nero rõ ràng yêu thích việc đánh thuế cao. Với niềm đam mê đó, vị hoàng đế ấy thích rất nhiều công ty có giá trị cao. May mắn thay, không phải mọi chính trị gia như vị hoàng đế này, đều không bị trừng phạt. Đôi khi, người dân để cho họ biết họ đã có đủ. Nhiều thế kỷ  sau thời kỳ của hoàng đế Nero, Bộ trưởng Bộ Tài chính của Pháp thời Louis XIV, Jean-Baptiste Colbert, biết rằng các chính phủ phải thận trọng với những áp đặt trong chính sách của mình. Ông có câu nói nổi tiếng, "Nghệ thuật của việc đánh thuế là nhổ lông ngỗng sao cho thu được lượng lông lớn nhất mà ít tiếng rít nhất."

Việc phản đối các chính sách thuế mang tính áp bức hoặc không công bằng, đã gây ra xung đột ở mọi nơi trên thế giới, và vẫn còn tiếp tục xảy ra cho đến ngày nay. Mọi công dân đều không thích bị “rút tỉa” quá nhiều. Và tại sao họ nên nghĩ khác đi? Vì đó là tiền của họ! Sở hữu càng ít tài sản, họ càng khó khăn trong việc thanh toán các hóa đơn, phát triển doanh nghiệp hoặc thực hiện ước mơ của mình.

Dưới đây là 6 quan sát rút ra được từ khía cạnh lịch sử lẫn kinh tế của thuế.

1. Thuế cũng lâu đời như chính phủ - người tạo ra thuế. 

Trên thực tế, thuế là một trong những thứ dùng để phân biệt chính phủ với mọi thứ khác. Chính phủ (và những người đại diện chính phủ, được ủy quyền hoặc trao quyền) là một pháp nhân độc lập và duy nhất có thể lấy tiền của bạn một cách hợp pháp. Bạn có thể nói “Không, cảm ơn” với bất kỳ ai muốn làm điều gì đó với tiền của bạn, nhưng bạn không thể nói điều đó với chính phủ mà không lo sợ về quyền tự do hoặc tài sản của mình. Điều đó sẽ đặt ra một gánh nặng đặc biệt về trách nhiệm đối với chính phủ trong việc tiêu tiền của bạn một cách khôn ngoan, nhưng động cơ để họ lãng phí hoặc “vặt lông” của chính mình thường mạnh hơn vì “khách hàng” của họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc trả tiền.

2. Có nhiều hình thức đánh thuế/loại thuế

Rõ ràng nhất là việc đánh thuế trực tiếp từ thu nhập, doanh số bán hàng, sản phẩm, dịch vụ và tài sản. Nhưng chúng ta cũng bị đánh thuế bằng những hình thức khác, ít rõ ràng hơn. Thông qua các quy định (cả những quy định tốt và chưa tốt), chính phủ đẩy chi phí vận hành của doanh nghiệp tăng lên . Ai trả cho những khoản tăng lên đó? Đôi khi người tiêu dùng, hoặc hội đồng cổ đông. Người lao động cũng phải trả tiền cho khoản đó, thông qua việc tăng lương ít hơn hoặc thậm chí là mất việc làm (với sự ảnh hưởng là 100% thuế).

pexels-photo-2381069.jpgNguồn ảnh: Pexels.com

3. Đánh thuế ảnh hưởng đến hành vi của con người

Con người là sinh vật của những sự khuyến khích và không khuyến khích. Nói chung, nếu bạn khuyến khích điều đó, mọi người sẽ làm nhiều hơn; nếu bạn không khuyến khích, mọi người sẽ làm ít hơn. Những người ủng hộ việc đánh thuế thuốc lá cao, thường làm như vậy vì họ muốn việc hút thuốc ít hơn nhưng họ thường thất bại trong việc tạo được mối liên hệ giữa việc đánh thuế công việc cao hay ít công việc; hoặc thuế đầu tư cao hơn và ít đầu tư hơn; hoặc thuế cao hơn đối với doanh nghiệp và ít doanh nghiệp hơn.

4. Thuế liên quan trực tiếp đến chi tiêu của chính phủ

Chính phủ càng chi tiêu nhiều, thì càng phải đánh thuế nhiều hơn – dù là bây giờ hay sau này, bằng cách này hay cách khác. Điều quan trọng cần nhớ là chính phủ không có gì để cho bất kỳ ai ngoại trừ những gì nó lấy trước tiên  từ ai đó. Nếu chính phủ đủ lớn để cung cấp cho bạn mọi thứ bạn muốn, thì nó cũng đủ lớn để lấy đi mọi thứ bạn có.

5. Thuế cản trở tăng trưởng kinh tế

Nếu gánh nặng thuế nhỏ và doanh thu được chi tiêu hiệu quả cho những việc đem lại lợi ích cho mọi người (chẳng hạn như dành cho an ninh như chống trộm cắp và bạo lực), thì nền kinh tế có thể phát triển. Winston Churchill đã diễn đạt rất hay rằng, “Đối với một quốc gia cố gắng đánh thuế  vào sự thịnh vượng của chính nó cũng giống như một người đàn ông đứng trong một cái thùng và cố gắng nâng mình lên bằng tay của chính mình”.

6. Thuế ảnh hưởng đến tất cả mọi người, không chỉ những người trực tiếp bị đánh thuế

Một số người ủng hộ việc đánh thuế nhiều hơn vào người khác vì họ lầm tưởng rằng bản thân họ sẽ không bị ảnh hưởng. Điều đó hiếm khi xảy ra. Nếu thu nhập hoặc tài sản của người khác bị đánh thuế nặng hơn, người đó có thể sẽ mua ít sản phẩm và dịch vụ hơn; hoặc đầu tư ít hơn để có thể phát triển doanh nghiệp; hoặc chấp nhận ít rủi ro hơn với tư cách là một doanh nhân tạo ra của cải.

***

Thuế là hoạt động kinh doanh nghiêm túc. Nâng cao hoặc hạ thấp chúng sẽ có những tác động lớn đến hành vi và hoạt động kinh tế. Nhưng quan trọng nhất đối với tất cả chúng ta - những người coi trọng tự do, mức thuế ngày càng cao có nghĩa là chúng ta với tư cách là một người công dân, ngày càng ít được tự do hưởng thành quả lao động của mình hơn. Đó là một thực tế đúng ở Mỹ cũng như bất kỳ nơi nào khác.

Bài viết này được chọn lọc, biên dịch
thiết kế và biên tập bởi một Nhóm IPLer của
Chương trình Lãnh đạo Khai phóng IPL khóa 6

Nguyễn Thúy Duy
Nguyễn Thúy Hằng
Hoàng Tuấn Nam
Thái Phước Nguyền
Phạm Xuân Thành