Tác giả: Tôn Thất Nguyễn Thiêm
Đơn vị xuất bản: NXB Trẻ
Năm xuất bản: 2018

Trong đời, đã biết bao lần ta đi qua những bãi cỏ non…

Nhưng rồi ta chỉ thấy thảm cỏ ấy không có gì đặc biệt để làm ta rung động hay trầm trồ. Để rồi một ngày khi ta thử cúi xuống đất để hứng lấy những tia nắng và cái đẹp của cỏ vào máy ảnh…thì bãi cỏ mới chịu biểu hiện ra cái đẹp của nó.

Bấy lâu nay cái đẹp đó vẫn nằm trong lòng của bãi cỏ xanh, chỉ là ta “nhìn” nhưng không “thấy” thôi. Nếu không có tâm thế, tư thế khám phá, trân trọng thì không thể thu được cái đẹp vốn có của thảm cỏ vào trong hình. Thì ra có những cái đẹp, những sự thật phải đứng thẳng mới thấy được, nhưng có khi có những cái đòi hỏi phải khiêm cung hạ mình mới thấy, có khi phải phải nằm sõng soài mới thấy được.

Sách “Ngộ” của Giáo sư Tôn Thất Nguyễn Thiêm cũng ra đời trong một sự thay đổi cả tâm thế lẫn tư thế như thế, và nhờ đó, tác giả đã có được những cái thấy sâu sắc về con người, về cái chết và cuộc sống. Mang tâm thế một người đứng giữa lằn ranh sống chết, đối diện trước “tiên lượng của bác sĩ về một khả năng "5 ăn 5 thua": hễ "ăn" thì rất sáng sủa - không di căn, không xạ hóa trị kéo dài; nhưng nếu biết là “thua” sau thời gian có kết quả xét nghiệm thì chỉ còn sống được có 15 ngày nữa!”. Tác giả ngồi trên giường bệnh khu nghỉ dưỡng bệnh viện một chiều thứ sáu, tĩnh tâm để chính bản thân và sau đó là gia đình mình đối diện sự thật. Trong hoàn cảnh đó GS đã có những trải nghiệm đặc biệt khi hòa nhập với đại dương, vạn vật, trong một hiện tượng tâm lý khó giải thích tên là “Mystique Sauvage”, và sau đó là những chuỗi ngày suy nghiệm, những kiến giải về “triết – đạo – đời”. “Ngộ” là những cuộc đối thoại khiêm cung, nhẹ nhàng, bình dị về ý nghĩa cuộc đời từ việc nhìn vào sự sống, cái chết.

Như hình ảnh cái đầu lâu méo mó, kéo căng ở giữa bức tranh nổi tiếng: Các ngài khâm sứ (The Ambassadors) của Hans Holbein the Younger, tác giả đã quan sát và nhìn thấy cái chết không phải như kẻ thù của cuộc sống, mà đó còn là một sự thật thường trực, một lời nhắc về giá trị cuộc sống, một thứ làm tôn lên cuộc sống.

Hans Holbein the Younger, the Ambassadors, 1533

Hình ảnh đầu lâu trong tranh, cũng như chiếc đầu lâu những học giả thời Trung cổ thường đặt bàn làm việc, thể hiện khéo léo một thành ngữ Latinh: Memento mori – Hãy nhớ bạn rồi sẽ chết.

Với tác giả, lời nhắc nhở Memento mori như trở nên rõ ràng hơn, gây thức tỉnh hơn khi đối diện với căn bệnh. Căn bệnh vừa là biến cố lớn, vừa là một cơ duyên lớn đã cho tác giả cơ hội để nhìn lại diễn trình trong đời mình, để được “ngộ”, để được sinh ra lần nữa và hoàn thiện những quan niệm của bản thân về cuộc sống. “Ngộ” mang trong mình rất nhiều những cái thấy thâm trầm, sâu sắc, nhiều triết lý, có công năng đập vỡ những ý niệm sai lầm, nhỏ hẹp đang giam hãm con người để đưa đến với trí tuệ rộng lớn hơn, để thoát khỏi những nỗi sợ và vô minh, để hướng đến những gì thiện lành và cao đẹp, để sống cho đáng sống. Tác giả đã ngộ ra những điều sâu sắc về ý nghĩa của cái chết, sự sống, của hạnh phúc, của tâm linh, của cái gọi là hành trang đời người để rồi sau tất cả, biết sống cho ra “người” hơn.

“Ngộ” không phải là một cuốn sách để đọc một lần, hay vội vàng lướt qua. Đó là một cuộc trò chuyện khoan thai, trí tuệ, đầy triết lý, đó là một cuộc dạo chơi nhẹ nhàng, thong thả, đó không phải là một ly nước lọc để giải cơn khát cho những vấn đề đời thường, mà là một chén trà thơm để thưởng thức và suy ngẫm về cuộc sống.

Nếu ta cần một bức ảnh để khám phá ra được cái đẹp của bãi cỏ xanh dưới chân, thì có lẽ ta cũng rất cần một cuốn sách hay để giúp mình khám phá được cái đẹp và ý nghĩa của cuộc sống quanh mình.

Và “Ngộ” của GS Tôn Thất Nguyễn Thiêm là một cuốn sách như thế!

“Đời đâu chỉ là cái ta đã sống. Đời còn chính là cái ta nhớ lại và cách mà ta nhớ lại”

Gabriel Garcia Marquez