PHIM: MỘ ĐOM ĐÓM - GRAVE OF THE FIREFLIES (1988)

Grave of the Fireflies (Mộ đom đóm) là bộ phim hoạt hình của hãng phim hoạt hình Ghibli sản xuất vào năm 1988, do Takahata Isao viết kịch bản và đạo diễn dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên của  Nosaka Akiyuki. Cuốn tiểu thuyết vốn là lời xin lỗi của tác giả gửi đến người chị gái đã mất vì thiếu ăn của mình.

Bộ phim là câu chuyện đầy chua xót của hai anh em Seita và Setsuko mồ côi cha mẹ trong thế chiến thứ hai. Người mẹ chết khi chiến tranh diễn ra còn người cha đi lính trong quân đội hải quân Nhật Bản và không còn nghe tin tức gì từ ông. Hai anh em đem hết tất cả số đồ đạc còn sót lại qua sinh sống cũng người họ hàng nhưng lại bị đối xử hết sức tàn nhẫn bằng những câu miệt thị và sự xa cách. Họ bán dần dần những món đồ của hai anh em thậm chí ăn cắp những bộ kimono quý giá của người mẹ để có tiền mua gạo. Chiến tranh làm tất cả mọi người rơi vào cảnh kiệt quệ và họ cũng mất dần đi nhân tính của mình. Vì lòng tự trọng, Seito dắt em gái mình bỏ đi. Hai anh em phải sống tạm bợ trong một hầm trú bom nhỏ, đi kiếm ăn qua ngày và thậm chí là ăn cắp để có đồ ăn. Niềm vui của hai anh em là được nhìn thấy những chú đom đóm, bắt chúng để thắp sáng mỗi đêm. Mạng sống của những chú đom đóm cũng như mạng sống của Setsuko mỏng manh vô chừng. Hai anh em ngày càng ốm yếu và cuối cùng cô em gái Setsuko bị suy dinh dưỡng rồi chết đi trên tấm chiếu rách với đôi mắt mở to khiến người xem phải bật khóc.

NHỮNG BÀI HỌC SÂU SẮC VÀ ĐIỀU SUY NGHĨ:

Đây được xem là bộ phim phản chiến và chứa đựng chiều sâu văn hóa Nhật.

Bộ phim tập trung mô tả những hậu quả khủng khiếp do chiến tranh gây ra đối với thân phận con người hơn là ca ngợi chủ nghĩa anh hùng. Chính mẹ của Seito và Setsuko đã chết sau một trận ném bom dữ dội của không quân Mỹ còn người cha tham gia chiến đấu mà không biết ngày trở về. Mọi thứ đều trở nên hoang tàn, nhiều người chết chỉ sau một vài giờ. Hai anh em ở độ tuổi còn quá nhỏ để hiểu hết những hậu quả của chiến tranh nên chính sự vô tư, hồn nhiên của chúng đối lập với những phân cảnh tan hoang, đìu hiu khiến người xem phải thấy chạnh lòng. Và dù trong những hoàn cảnh bi kịch, hai anh em vẫn luôn yêu thương, đùm bọc nhau, vẫn có niềm tin vào cuộc sống. Người anh phải đè nén cảm xúc mãnh liệt bên trong mình, đè nén những lúc tuyệt vọng để lo cho em gái. Khi nghe tin mẹ mất, cậu đã tự dằn nỗi đau của mình xuống, kéo xe đẩy có Setsuko đang ngồi quay 20 vòng liên tục để không bật khóc. Hay hình ảnh Seita đi ngược dòng người đang chạy về phía hầm tránh bom để lẻn vào từng nhà gom chút đồ ăn thừa, chút chăn nệm để duy trì sự sống cho Setsuko, hình ảnh anh vui mừng trước những món đồ mang về được cùng lúc trên đầu là chiếc máy bay quân sự là một hình ảnh xót xa và gây bức bối cho người xem. Tại sao hai  đứa trẻ phải chịu đựng những thứ kinh khủng đến như vậy? Chiến tranh không hào nhoáng, không vĩ đại mà đầy mất mát, ám ảnh.

Seito vì lòng tự trọng của mình mang theo em gái bỏ đi thay vì nhẫn nhục, chịu đựng sự mạt sát và dối trá của người dì. Điều này thể hiện rất rõ bản tính của con người Nhật Bản, đề cao lòng tự trọng thay vì bán rẻ nhân phẩm của mình vì miếng ăn. Nhưng đớn đau thay đây cũng chính là nguyên nhân gián tiếp đẩy Setsuko vào cái chết bi thương vì suy dinh dưỡng nặng. Seito cũng còn quá nhỏ để có đủ khả năng chăm sóc cho em gái trong nạn đói của chiến tranh. Bộ phim như ngầm ám chỉ một thông điệp khác. Người Nhật vì lòng kiêu hãnh, danh dự quá lớn đã ngày càng lún sâu vào cuộc chiến vô nghĩa khiến rất nhiều gia đình Nhật ly tán, rất nhiều phận người đau thương.

Bộ phim hoạt hình này lấy được nhiều nước mắt của hàng triệu người xem trên khắp thế giới không chỉ vì nội dung mà còn vì những hình ảnh tương phản và gam màu trong phim. Màu sắc tươi sáng trong những cảnh quay của hai anh em và những kỉ niệm trong quá khứ tương phản với gam màu tối, u buồn của chiến tranh trong. Hình ảnh được chọn lọc rất kỹ lưỡng kết hợp với hiệu ứng như âm thanh, nhịp điệu khiến người xem phải lặng người. Ví như cảnh quay chầm chậm, gió rất nhẹ, tiếng cây rì rào xen kẽ với những thây người chết ở bãi biển hay cảnh sau mỗi trận bom dội làm nổi bật sự dồn dập của chiến tranh.

Một cảnh tượng khác trong phim vô cùng bàng hoàng là Setsuko nằm chết bên cạnh hộp kẹo trái cây và con búp bê cũ mèm, người co ro, ốm yếu, mắt mở to. Hộp kẹo là thứ quý giá nhất của Setsuko đến nỗi cô bé không dám ăn nhiều mà chỉ ăn mỗi lúc rất cần thiết, đặc biệt những lúc quá đói bụng. Chỉ là kẹo nhưng lại khiến cô bé vô cùng hạnh phúc và hy vọng sau khi đoàn tụ với gia đình cô bé sẽ tiếp tục ăn kẹo. Số kẹo vơi dần đi mỗi ngày trong sự tiếc nuối của cô bé và khi hộp kẹo hết cũng là lúc cô bé trút hơi thở cuối cùng.

Bên ngoài hầm trú ẩn, cạnh mảnh đất chi chít mộ bia của những con đom đóm, nay lại có thêm một nấm mồ lớn. Setsuko giống như đom đóm hồn nhiên, trong sáng với những hy vọng mãnh liệt, thắp sáng cả màn đêm nhưng rồi lại chết đi nhanh chóng. Setsuko vùi mình vào giấc ngủ triền miên, bỏ lại những cay đắng khổ cực của thời đại, những lạnh lùng tàn nhẫn của con người, bỏ lại anh trai Seita cô độc giữa bóng tối.

_____________________________________
Bài Giới thiệu Phim này được viết,
thiết kế và biên tập bởi một Nhóm IPLer của
Học bổng Lãnh đạo Khai phóng IPL Khóa 5

Lê Nguyễn Trần Huỳnh
 Nguyễn Hoàng Bảo Huy 
Phạm Thị Quỳnh Mai
 Huỳnh Diệp Mỹ Ngọc
 Nguyễn Đình Quý 
Trần Minh Dạ Thảo